โคก หนอง นา โมเดล คือแนวคิดการจัดการพื้นที่เกษตรกรรมอย่างยั่งยืน โดยผสาน เกษตรทฤษฎีใหม่ กับ ภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อให้เกิดความสมดุลของระบบนิเวศและการพึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืน มีองค์ประกอบหลักคือ “โคก” (พื้นที่สูง), “หนอง” (พื้นที่น้ำ), และ “นา” (พื้นที่ปลูกข้าว) ซึ่งออกแบบให้เชื่อมโยงและเสริมกัน เพื่อบริหารจัดการน้ำและทรัพยากรธรรมชาติให้เกิดประโยชน์สูงสุดตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของในหลวงรัชกาลที่ 9 และสืบสานโดยในหลวงรัชกาลที่ 10
องค์ประกอบหลักและการจัดการ
- โคก:
พื้นที่ยกระดับสูงขึ้นสำหรับปลูกป่าไม้ยืนต้น ไม้ผล สมุนไพร และพืชผัก ซึ่งตามหลักการ “ป่า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง” จะช่วยสร้างความหลากหลายทางชีวภาพและกักเก็บน้ำในดินได้
- หนอง:
ขุดเป็นบ่อน้ำเพื่อกักเก็บน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้ง สามารถเลี้ยงปลา เลี้ยงสัตว์น้ำ หรือปลูกผักบุ้งและผักกระเฉดริมสระได้
- นา:
พื้นที่สำหรับปลูกข้าวและพืชอาหารหลัก โดยยกคันนาให้สูงและกว้างขึ้นเพื่อกักเก็บน้ำ
- คลองไส้ไก่:
ขุดคดเคี้ยวไปตามพื้นที่เพื่อกระจายน้ำและเพิ่มความชุ่มชื้น พร้อมกับการทำฝายทดน้ำเพื่อกักเก็บน้ำให้มากที่สุด
ประโยชน์ที่ได้รับ
- ด้านเศรษฐกิจ:
ช่วยให้เกษตรกรมีรายได้ตลอดปี จากการปลูกพืช เลี้ยงสัตว์ และการแปรรูปผลผลิต
- ด้านสังคม:
ส่งเสริมการพึ่งพาตนเอง ลดการพึ่งพาภายนอก และสร้างความมั่นคงทางอาหารให้กับครอบครัวและชุมชน
- ด้านสิ่งแวดล้อม:
ฟื้นฟูความสมบูรณ์ของดินและน้ำโดยการใช้ปุ๋ยธรรมชาติและการทำเกษตรอินทรีย์ ลดการใช้สารเคมี และรักษาสภาพแวดล้อมให้เกิดความยั่งยืน
